Bọ trĩ là con côn trùng có thân mềm và nhỏ chúng thường sống trên cây trồng đặc biệt là các cây ăn quả, cây rau và hoa. Thường sinh sôi nảy nở vào mùa đông do đó, khi phát hiện các dấu hiệu xuất hiện của chúng thì đó chính là lúc việc cây trồng của bạn bị thiệt hại. Người nông dân đã áp dụng các cách khác nhau để trị tận gốc con bọ trĩ từ thuốc trị cho đến cách tiêu diệt sinh học nhất.
Giới thiệu sơ lược chung về bọ trĩ
Bọ trĩ hay còn có tên gọi khác ở nhiều địa phương là bù lạch thuộc bộ côn trùng cánh tơ, là một loài bọ họ Thripidae có tên khoa học Stenchaetothrips biformis. Chúng là một loài côn trùng nhỏ nhưng rất mập giống như một chiếc kim khâu, có thể ăn rất nhiều các loại cây khác nhau. Phổ biến thường gặp nhất là ở cây lúa, cây bắp, mía, cây họ đậu, cây họ bầu bí…
Đây là một loài côn trùng hút nhựa cây để tồn tại, chúng có thể gây ra thiệt hại to lớn cho cây trồng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng trong quá trình trồng trọt của bà con. Côn trùng này xuất hiện nhiều nhất ở Afghanistan, Ấn Độ, Miến Điện, Campuchia, Triều Tiên, Indonesia, Lào,, miền Nam nước Nhật, Philippines,, Thái Lan và cả ở Việt Nam.
Nhiều loài bọ trĩ khác sẽ ăn các bào tử nấm và phấn hoa những chúng vô hại không gây nguy hiểm đến mùa màng. Vì nhỏ bé có thể bị gió cuốn bay đi và đậu trên những cây khỏe khác và cứ như thế chúng tiếp tục gây bệnh và phá hoại các giống cây trồng. Do đó, nếu phát hiện sớm dấu hiệu có bọ trĩ sống ở trên cây trồng là điều rất quan trọng, giúp bạn hạn chế việc sử dụng thuốc trị hoặc hóa chất khác trong các giai đoạn hoa màu đang trong giai đoạn phát triển.
Đặc điểm nhận dạng và hình dáng của bọ trĩ
Một con bọ trĩ trưởng thành có độ dài từ 1–2mm thân hình chúng có màu đen, râu trên đầu rất dài, chiếm đến 1/3 thân người, 2 đuôi cánh rất hẹp, cánh trước ở phần giữa bị thắt lại. Khi trưởng thành chúng đẻ trứng ra khắp các mô lá mà chúng đang đậu vào.
Trứng của bọ trĩ rất nhỏ khi mới đẻ ra có màu trắng sữa, đến khi nào trứng gần nở nó sẽ có màu vàng nhạt. Con non của nó hơi giống con thành trùng nhưng không có cánh và có màu vàng nhạt.
Tuổi thọ của bọ trĩ có thể sống được 3 tuần, chúng hoạt động cả ban ngày và ban đêm, ban ngày chúng sẽ hoạt động rất nhanh nhẹn khi bị con người khua động chúng sẽ lẩn tránh sang một lá khác hoặc giả vờ chết người rơi xuống đất.
Dấu hiệu phát hiện ra cây trồng có bị bọ trĩ tấn công
Dấu hiệu để nhận biết cây mà mình đang trồng có bị bọ trĩ tấn công hay không, chúng ta quan sát các vết lốm đốm có màu bạc và các mảng màu trắng nhỏ. Điều này sẽ xảy ra nếu có côn trùng này vì chúng hút hết các tế bào diệp lục của thực vật từ nhiều loại cây vườn, cây hoa, quả và cây lâu năm. Trong trường hợp bị bọ trĩ tấn công nhiều thì sự phát triển của lá có thể sẽ bị biến dạng, lá bị cuộn lại hoặc có nhiều vết rách.
Loại côn trùng này hầu như tác động tất cả các giai đoạn phát triển của cây như: giai đoạn khi cây ra hoa, giai đoạn cây đang còn nhỏ, giai đoạn cây phát triển sinh dưỡng. Bọ trĩ tấn công rất nhiều loại cây ăn quả và rau xanh, trong đó có cả lúa, bầu bí, măng tây, bắp cải, hành tây và các loại đậu, hoa và cây cảnh…
Trời mưa lớn cũng là điều kiện gây bất lợi cho con bọ này phát triển chậm lại. Vì chúng thường phát triển mạnh ở những đồng ruộng thiếu nước. Hoặc ruộng có đất khô thường sẽ xuất hiện nhiều bọ trĩ gây hại làm cho lá lúa bị quăn lại và biến thành màu vàng. Nếu trời mưa thì loại côn trùng này sẽ giảm số lượng rõ rệt hơn rất nhiều.
Những thiệt hại bọ trĩ gây ra cho mùa màng
Bọ trĩ gây hại có thể làm hỏng quả, lá và chồi của cây và ảnh hưởng đến vẻ ngoài thẩm mỹ của cây trồng. Tuy nhiên, chúng rất hiếm khi giết chết hoặc ăn mòn sự sống còn của cây vì một mình chúng không thể làm hại được cả một cái cây. Đối với các loại trang trí có thân thảo, và một số cây rau, rất dễ bị tổn thương nghiêm trọng do bị ăn và vi rút xâm nhập vào, đặc biệt là cây còn quá nhỏ.
Bọ trĩ có thể làm cây chậm phát triển và làm cho các lá cây bị hư hỏng nặng nề trở nên méo mó không còn hình dạng của lá cây, sẽ phát triển các đốm nhỏ li ti màu nhạt và rất cứng, chiếc lá ấy sẽ rụng sớm. Cánh hoa có thể sẽ bị mất màu đó là sự đổi màu trở nên nhợt nhạt hoặc sẫm màu đi vì mô cánh hoa đã bị chết do côn trùng này ăn trước khi nụ được nở. Ở trên một số cây, loài côn trùng này có thể gây ra tình trạng cây còi cọc nghiêm trọng cho các giai đoạn phát triển vào cuối mùa và đầu mùa.
Bọ trĩ còn gây ra màu nâu bạc, tạo những vết sẹo sần sùi trên bề mặt của quả bơ và quả có múi nhưng không làm hại chất lượng bên trong hoặc hương vị của loại quả đó. Khi đẻ trứng ở trên quả nho, quả có thể xuất hiện các vết sẹo sẫm màu bao quanh bởi các viền trắng nhẹ hơn. Nếu ăn táo, hay quả xuân đào và quả mâm xôi có thể sẽ làm biến dạng hoặc tạo sẹo cho quả đang trong quá trình phát triển. Bọ trĩ sẽ ăn quả có múi làm biến dạng từ ngọn cho đến tán lá cây, làm giảm đi năng suất quả.
Cách phòng và trừ bọ trĩ triệt để nhất
Để b có thể kiểm soát được bọ trĩ đó là điều rất khó vì trong trường hợp chúng xâm nhập quá nhiều bắt buộc người nông dân sử dụng thuốc trị và thuốc trừ sâu để loại bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên, bạn cũng có thể áp dụng một số phương pháp và các loại thuốc trị con côn trùng này có chọn lọc nhất và ít có độc hại nhất cho cây trồng của bạn.
Giám sát thật chặt chẽ
Nếu bạn nghi ngờ con bọ trĩ có gây hại cho cây trồng hay không, bạn có thể theo dõi loài vật này trưởng thành như thế nào và những con ấu trùng bằng cách đập các cành cây hoặc lắc nhẹ tán lá, hoa lên các tờ giấy sáng màu, hoặc các khay đập, vải nhỏ. Đối với con ăn chồi hoặc ngọn chồi chưa được nở to, hãy cắt bỏ bộ phận mà bạn nghi là nơi chứa côn trùng này, cho vào một bình có cồn 70% và lắc mạnh tay để đuổi đi. Lọc dung dịch này qua giấy lọc để có thể nhìn thấy dễ dàng hơn.
Kiểm soát vấn đề sinh học
Bọ xít xanh, bọ chét, và một số loài ký sinh khác nhất định sẽ giúp được việc kiểm soát bọ trĩ ăn cây. Để bảo tồn và khuyến khích các loại côn trùng sống tự nhiên của những loài có ích cho đời sống, tránh sử dụng các thuốc trị khó phân hủy được và phát triển đa dạng các loài thực vật khác có ích hơn.
Nếu phát hiện những chỗ nào có bọ trĩ thì hãy tìm hiểu thật kỹ xem loài đó có gây hại cho những kẻ thù tự nhiên hay không, cụ thể quan trọng nhất là trong việc kiểm soát được nó hay không. Nếu không thể kiểm soát được bằng biện pháp sinh học, bạn có thể tác động bằng những loại thuốc trị thông dụng nhất để tiêu diệt chúng.
Cắt tỉa cành hoặc khu vực bọ trĩ chưa sinh sản
Cắt tỉa cây và phá hủy các nguồn gốc bị nhiễm bọ trĩ và nhiễm trùng khi nuôi trồng một vài cây mẫu nhỏ trong nhà tạo cảnh quan. Tránh xén cây, cắt bớt quá nhiều những tán lá rậm rạp duy trì bề mặt phải đồng đều trên các hàng rào chính thức hoặc tạo ra hình dạng cụ thể trông sẽ đẹp mắt hơn. Cắt xén cũng là cách kích thích sự phát triển của cây. Tỉa cây bằng phương pháp cắt những cây phía trên những chỗ nhánh và các nút thay vì cắt bỏ đi các đầu cuối.
Cắt tỉa cây vào những thời điểm thích hợp cụ thể là trong năm để giúp có thể kiểm soát được một số loài bọ trĩ. Thay vì tỉa quả bơ trong thời gian từ tháng 2 đến tháng 4, thì việc tỉa cành vào tháng 1 có thể làm giảm đi sự phát triển ở trên quả. Việc tỉa cành vào tháng 1 có thể làm cho quả bơ phát triển thêm trong khoảng thời gian của tháng Năm và làm giảm sẹo gây ra trên trái cây đó.
Kiểm soát chất hóa học
Mặc dù chúng ta rất khó chịu vì sự phá hoại của bọ trĩ, nhưng thường sẽ không đảm bảo được việc sử dụng các loại thuốc trị trong vườn có tổn thương và ăn uống loại trái cây đó bình thường không. Do đó, khi nhận thấy trái cây đã chín hoặc các đầu của nó bị méo mó, bọ trĩ gây hại sẽ biến mất. Không được sử dụng thuốc trừ sâu vì sẽ phục hồi được sự xuất hiện của các mô bị thương; các cây vẫn sẽ bị hư hại cho đến khi nào lá rụng hết, vết thương sẽ được cắt bỏ, hoặc quả mới sẽ không có vết nám.
Thuốc trừ sâu thường sẽ không tiêu diệt được hết bọ trĩ nhanh nên để ngăn chặn sự di truyền của virus sang cho cây trồng. Do đó, bạn cần sử dụng thuốc trị chuyên dụng cùng với đó là kết hợp việc sử dụng bạt để che chắn. Hoặc sẽ có các phương pháp khác để ngăn ngừa xâm nhập của bọ trĩ hiệu quả nhất và cũng để ngăn ngừa sự lây nhiễm của vi rút.
Bọ trĩ rất khó có thể kiểm soát hiệu quả được bằng thuốc trị bình thường, một phần là do tính di chuyển, các hành vi kiếm ăn và giai đoạn đẻ trứng và nhộng được bảo vệ. Thời điểm áp dụng thuốc trị không đúng cách, không xử lý triệt để các bộ phận của cây thích hợp và phun không đủ thuốc, độ che phủ ít, khi sử dụng vật liệu tiếp xúc trực tiếp là sai lầm phổ biến có thể ngăn thuốc trị phát huy hiệu quả tiềm năng thực sự và khó kiểm soát được.
Kết luận
Như vậy qua bài viết trên các bạn đã hiểu rõ được phần nào về những thông tin cơ bản về con bọ trĩ. Nhất là đối với những người nông dân hãy tham khảo các thông tin để có những cách diệt tận gốc loại côn trùng này một cách đúng đắn nhất.
